در واقع فراهم‌سازی زمینه‌های لازم برای افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش و بسترسازی مناسب برای جلب و جذب سرمایه‌های خصوصی به بخش کشاورزی، پیش‌شرط توسعه پایدار کشاورزی در ایران است که در این بین می‌توان گفت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی ازجمله صنایعی است که نقش و تأثیر بسیاری از ابعاد مختلف در بخش اقتصادی کشاورزی داشته و دارد و موجب افزایش ارزش افزوده، توسعه صادرات و کاهش ضایعات شده است.

همچنین کاهش ریسک در بخش کشاورزی از عمده‌‌‌ترین فواید توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در این بخش است که ضرورت توجه به این صنایع را نشان می‌دهد اما متأسفانه در شهرستانی همچون نهاوند که به نوعی قطب محصولات باغی در استان و کشور است، علیرغم ظرفیت بالا در محصولات باغی و کشاورزی، شاهد بروز و ظهور صنایع تبدیلی و فراوری نیستیم

این در حالی است که در شهرستان نهاوند نزدیک بیش از هفت هزار باغدار و بهره‌بردار در زمینه تولید سیب و محصولات باغی فعالیت دارند که درمجموع بیش از 13 هزار و 500 هکتار از این باغ‌ها به انواع درختان میوه اختصاص دارد و سالانه نزدیک به 122 هزار تن میوه در آن‌ها تولید می‌شود.

این در حالی است که سطح باغ‌های زیرکشت درخت سیب در شهرستان نهاوند بیش از دو هزار و 670 هکتار از انواع ارقام تابستانه و پاییزه است که هرساله 70 هزار تن سیب از ارقام مختلف از باغات نهاوند برداشت می‌شود که نبود بازار فروش تضمین‌شده، کمبود فضای سردخانه، نبود صنایع تبدیلی و قیمت پایین این محصول شرایط نامطلوبی را برای باغداران رقم می‌زند.

جالب‌‌تر اینکه شهرستان نهاوند یکی از قطب‌های تولید محصولات باغی است که علاوه بر سیب در تولید 14 محصول باغی دیگر هم رتبه نخست استانی را دارد. از این‌رو صنایع تبدیلی و فرآوری و افزایش ظرفیت سردخانه‌ها یکی از نیازهای ضروری نهاوند است که متأسفانه بعد از گذشت سال‌ها هنوز به نتیجه نرسیده است.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با توکل آبشناسان؛ مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند و سید محسن سیدان؛ استادیار اقتصاد کشاورزی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند با بیان اینکه ورود به حوزه صنایع تبدیلی و فرآوری، نیازمند سرمایه‌گذاری ازسوی بخش خصوصی است، گفت: در حال حاضر نیز این فرصت بنا به ظرفیت‌های موجود در شهرستان برای علاقه‌مندان ازسوی جهاد کشاورزی فراهم است و با آغوش باز استقبال می‌کنیم.

آبشناسان با تأکید بر اینکه در حال حاضر 70 درصد سیب درختی استان از طریق باغات شهرستان نهاوند تأمین می‌شود، افزود: علاوه بر محصولات باغی ما در عرصه سطح زیر کشت گشنیز حرف برای گفتن بسیار داریم.

وی ابراز اینکه اعطای تسهیلات و تسهیلگری در روند دریافت مجوزها ازجمله مشوق‌هایی است که ازسوی جهاد کشاورزی شهرستان برای سرمایه‌گذاری در این بخش در نظر گرفته شده، ابراز کرد: متأسفانه در بخش محصولات باغی صنایع ما محدود به وجود چند سردخانه برای نگهداری محصولات باغی شده که حتی این سردخانه‌ها نیز به لحاظ فنی و حجمی قابل مقایسه با سردخانه‌های موجود در شهرستان همدان و بهار نیست.

وی افزود: البته نهاوند در حوزه فرآوری محصولات لبنی و صنایع مرتبط با این بخش جزو شهرستان‌های مطرح است زیرا به لحاظ حجم تولید در استان رتبه نخست را ازآن خود کرده‌ایم اما مسئله این است که طی ماه‌های اخیر در این صنایع نیز با مشکل تأمین مواد اولیه که همان شیر است مواجهیم زیرا برخی از دامداری‌ها از چرخه فعالیت خارج شده‌اند به طوری که در حال حاضر عمده آن‌ها با ظرفیت 30 تا 50 درصد در حال فعالیت هستند.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نهاوند با بیان اینکه در حوزه صنایع مرتبط با خوراک دام نیز وضعیت شهرستان مطلوب است اذعان کرد: در حوزه صنایع فرآوری و تبدیلی مرتبط با دانه‌های روغنی نیز با ورود بخش خصوصی در قامت کشت و صنعت خزل امروز در سطح ملی شرایط مطلوبی را تجربه می‌کنیم.

در ادامه استادیار اقتصاد کشاورزی نیز در واکنش به شرایط صنایع تبدیلی در این حوزه به‌ویژه صنایع مرتبط با محصولات باغی، گفت: اگر ما بخواهیم در یک صنعت رشد مناسبی داشته باشیم یقیناً لازم است زنجیره ارزش را در آن ایجاد کنیم.

سید محسن سیدان با تأکید بر اینکه زنجیره ارزش در حوزه کشاورزی از زمان کشت محصول تا مصرف آن را شامل می‌شود، اذعان کرد: اگر این حلقه‌ها به یکدیگر متصل نبوده و چند حلقه در این بین مفقود باشند همچون قطاری خواهد بود که واگن‌های آن از یکدیگر جدا شده‌اند که باعث می‌شود این قطار به مقصد نرسد.

وی با اشاره به اینکه صنعت کشاورزی (در حوزه زراعی و باغبانی) نیز در نبود این زنیجره ارزش به نتیجه مطلوب نخواهد رسید، تشریح کرد: با این وجود علیرغم اهمیت این موضوع، برای محصولات کشاورزی در کشور مورد غفلت واقع شده و طی چنددهه اخیر توجهی به آن نشده است.

این استادیار اقتصاد کشاورزی در پاسخ به چرایی این موضوع گفت: در کشور ما متأسفانه شرایط اقتصادی و تورم به گونه‌ای است که سرمایه‌گذار آنچنان که باید راغب نیست سرمایه خود را در حوزه کشاورزی به‌کار گیرد به همین دلیل عمده سرمایه‌گذاری‌‌ها در بخش‌های مرتبط با سفته‌بازی، سوداگری و دلالی انجام می‌شود.

سیدان با تأکید بر اینکه یقیناً سرمایه‌گذار منفعت خود را در راستای محل سرمایه‌گذاری ارزیابی کرده و بر اساس آن دست به‌کار می‌شود اذعان کرد تا زمانی که ساختار اقتصادی کشور مساعد نباشد همچنان عمده سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه خرید مسکن، خودرو، سکه و ارز هزینه خواهد شد.

وی با تأکید بر اینکه مناسب نبودن شرایط اقتصادی در کشور و در پی آن عدم سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی بستر را برای خروج متخصصان این حوزه فراهم کرده و حتی عده‌ای به‌دلیل عدم برآورده شدن نیازهایشان به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند، تشریح کرد: اینکه محصولی باغی در یک منطقه تولید می‌شود اما حتی نمی‌تواند مورد استفاده صنایع فرآوری و تبدیلی معدود موجود قرار گیرد نیز بازهم به تشکیل نشدن زنجیره ارزش بازمی‌گردد زیرا برای فراهم کردن بسترها صورت لازم نشده است.

وی با تأکید بر اینکه بسترهای لازم برای این موضوع را در کشاورزی تخصصی، فرایند ترویج تخصصی و سرمایه‌گذاری تخصصی باید جست‌وجو کرد گفت: هریک از بخش‌ها باید در مسیر توسعه صنعت کشاورزی فراهم باشد تا نتیجه مطلوب حاضر شود اما در حال حاضر شاهد هستیم که بیشتر کشاورزان ما بی‌سواد یا کم‌سواد هستند و در عین حال بیشتر فعالیت کشاورزی ما به‌صورت نیمه‌سنتی است.

این استادیار اقتصاد کشاورزی عنوان کرد: از طرفی در بخش ترویج نیز شاهد آن هستیم که اغلب افراد علاقه کافی را به رشته مربوطه نداشته و یا مهارت لازم را ندارند که این ناشی از سیاست‌های غلط تحصیلی از زمان انتخاب رشته و فرایند کنکور است، چراکه در کشور ما بیشتر افراد نخبه و خبره بنا به ساختار مورد پذیرش در جامعه به‌دنبال رشته‌های مهندسی و پزشکی هستند پس کمتر نخبه‌ای در عرصه علوم مرتبط با کشاورزی ورود می‌کند.

سیدان، افزود: این در حالی است که در بیشتر کشورهای پیشرفته در عرصه کشاورزی رشته کشاورزی به‌دلیل اهمیت در جذب افراد خبره و نخبه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد در فراهم نبود بسترهای زنجیره ارزش، ناکارآمدی بازار محصولات باغی در نهاوند موجب نوسانات شدید قیمتی و نارضایتی هر دو سوی بازار یعنی مصرف‌کننده و تولیدکننده طی چند دهه اخیر و درنهایت متضرر شدن باغداران شده به طوری که این بازار با مازاد عرضه مواجه است، در این میان نقش دلالان به‌منظور سوداگری و احتکار، بسیار پررنگ است.

این در حالی است که رونق تولید، تأمین امنیت غذایى، توسعه اشتغال، ایجاد ارزش افزوده در بخش کشاورزى و پرهیز از خام‌فروشى دستاوردهاى نگاه زنجیره‌اى به بخش کشاورزى است.

حال آنکه بر اساس کشاورزی اصولی، تولید در بخش کشاورزى تنها معطوف به مزرعه نبوده و باید تا رسیدن به بازار مصرف حمایت شود؛ بنابراین توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلى در بخش کشاورزى از مهم‌ترین مصادیق این نگاه زنجیره‌اى به بخش است.

سپهرغرب/ طاهره ترابی مهوش