بدون شک اگر درایت و بصیرت رهبر معظّم انقلاب و همراهی و هوشیاری مردم نبود و آنان با ولایت فقیه همراه نمی‌شدند ، آتش فتنه به این زودی‌ها خاموش نمی‌شد و پیامد منفی بیشتری را برای کشورمان به دنبال داشت. درایت، تدبر، مدیریت و مهربانی معظّم‌له در آن مقطع حساس باعث شد جامعه بیشتر از آن اسیر فتنه جویی‌های دشمنان نشود و بتواند راه خود را ادامه دهد. نهم دی‌ماه به عنوان حماسه عظیم حضور میلیونی مردم در دفاع از آرمانهای انقلاب و تجدید میثاق با ولی فقیه، بعد از فتنه انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ در تاریخ انقلاب اسلامی ثبت شده و ماندگار خواهد بود.
زمینه‌های مهم شکل‌گیری حماسه ‌۹ دی
شاید علت اصلی شکل گیری حماسه ۹ دی در ظاهر انتخابات ۸۸ و اعلام تقلب در انتخابات توسط کسانی بود که پیروز انتخابات نبودند به واقع این صورت مسئله بود و واقعیت چیز دیگری بود. کسانی که در انتخابات شرکت نکرده بودند و یا اگر هم رأی دادند ، مقصود دیگری داشتند، قصدشان انتخاب رئیس جمهور نبود. مخالفان جمهوری اسلامی ایران بر این عقیده‌اند که فضای سیاسی ایران در همة زمینه‌ها برای بهره‌برداری و عملیاتی کردن الگوهایی چون انقلاب رنگی آماده است.
بر این اساس، جمهوری اسلامی چون نظامی است که یکی از لایه‌ها و رویه‌های آن را به هر ترتیب، انتخابات شکل می‌دهد و «نظام انتخاباتی بالنّسبه فرصت خیزی دارد و از این رو، مستعد الگوهای مسالمت‌آمیز تغییر همچون انقلاب رنگی است»(قدیریان، ۱۳۸۹ : ۳۸)، این جریان از آغاز پیروزی انقلاب با این انقلاب الهی همراه شده بود.
در فتنة سال ۸۸ تعدادی از خواص مردود، که در انتخابات ریاست جمهوری شکست خورده بودند، طغیان کردند؛ همه چیز و همه‌کس را متهم نمودند و حتی حاضر شدند با دشمنان قسم خوردة نظام همسو و همراه شوند و به طور مستقیم از بیگانگان خط بگیرند و به نسخه‌های آن عمل کنند و تا حد براندازی نظام پیش روند و کشور را به اغتشاش بکشانند و به قتل و غارت دست بزند، یا از فتنه‌انگیزان و غارتگران حمایت کنند و با سخنان دو پهلو و غیر شفاف، فتنه‌گران را حق و خواسته‌هایشان را مشروع و قانونی جلوه دهند تا زمینه را برای فتنه‌گران مساعد سازند (اشکوری، ۱۳۸۹ : ۱۶۱). اما رهبر معظّم انقلاب هوشیارانه و با صلابت و با اقتدار درست یک هفته بعد از برگزاری انتخابات در خطبه‌های نماز جمعه، آب پاکی را روی دست ناپاک امریکا و صهیونیست‌ها و بدخواهان داخلی ریختند و در بیاناتی نقشه دشمن را نقش بر آب کردند.
همان طور که گفتیم روز ۹ دی با توجه به پیش‌زمینه‌هایی که حوادث پس از انتخابات به وجود آورده بود شکل گرفت ؛ از جمله این پیش‌زمینه‌ها می‌توان به عواملی همچون زیر سؤال بردن اصل دین، نظام مقدس اسلامی و هم چنین اصل ولایت فقیه اشاره کرد که باعث شد مردم ایران با خلق حماسه ماندگار خود، دشمنان قسم خورده نظام اسلامی را مأیوس کنند.
از دیگر زمینه‌های اصلی شکل‌گیری حماسه ۹ دی می‌توان به هتک حرمت ماه محرم و روز عاشورا اشاره کرد که باعث جریحه‌دار شدن احساسات مذهبی مردم ایران شد. اوج حرکت این افراد در روز عاشورا گویای این بود که آنها معتقد به ارزشها و مظاهر اسلامی از جمله امام حسین(ع) و عاشورا نبودند و به همین دلیل روز عزای حسین(ع) را به جشن تبدیل کردند و به صفوف نماز عزاداران و افرادی که بر حسب ظاهر چهره حزب‌اللّهی داشتند، حمله کردند و شعار‌هایی دادند که نشانگر مبارزه اساسی با نظام اسلامی ‌و اصل ولایت بود و همین مردم را به صحنه کشاند.
این هتک حرمت به عاشورا و عزاداران حسینی، ملّت ایران را نگران و چشمان آنان را گریان کرد و ۹ دی‌ماه واکنش به این حرکت و اعلام حمایت از ولایت و شخص مقام معظّم رهبری بود.
عوامل فتنه در جامعه اسلامی
در کتاب «گذار از فتنه» با توجه به بخشهایی از دعای امام سجاد (ع) به چهار عامل و زمینه اصلی فتنه اشاره می‌شود که عبارت است از :
۱٫ انحراف از هدایت اصلی
۲٫ سنگدلی
۳٫ نافرمانی پروردگار
۴٫ تزلزل و پیمان شکنی (موسوی، ۱۳۸۹ : ۲۳ و ۲۴)
مقام معظّم رهبری هم یکی از عوامل مهم ایجاد فتنه را دنیاطلبی می‌داند. ایشان با تمسک به کلام حضرت سجاد (ع) در تعیین زمینه‌های فتنه‌انگیزی به دنیاطلبی و خطرهای آن اشاره می‌کند و یکی از خطرهای بزرگ جامعه را در دنیاطلبی خواصی می‌داند که وظیفه هدایت و امنیت جامعه را به عهده دارند. به تعبیر ایشان فتنه‌‌های سیاسی و اجتماعی، در عرصة دل انسان ریشه دارد که تمامی ندارد (بیانات رهبر معظّم انقلاب در اولین دیدار با نمایندگان مجلس هشتم، ۲۱/۳/۱۳۸۷).
یکی دیگر از عوامل ایجاد زمینه‌های فتنه، نافرمانی و عصیان در مقابل رهبری اسلامی است. اگر جامعه اسلامی شکرگزار نعمت ولایت الهی باشد و ولایت مداری پیشه کنند، زمینه‌های فتنه و بحران اجتماعی از میان خواهد رفت.
روش‌های رویارویی با فتنه
یکی از مهمترین روشهای رویارویی با فتنه، شناخت راه حقیقی توحید و داشتن راهبری امین و الهی است که با تمسّک به سیره و سنّت وی، بتوان مسیر پر آسیب زمانه فتنه را با امنیت گذراند (موسوی، ۱۳۸۹ : ۱۰۳) .
دیگر، دشمن شناسی است اگر شناسایی دشمن بدرستی صورت گیرد ، می‌توان در رویارویی با فتنه، ویژگیهای مختلف دشمن اصلی، توطئه‌ها و نقاط ضعف و قوت و مراکز و منابع و امکانات آن را به خوبی شناخت و از تمامی این اطلاعات به درستی استفاده کرد.
سوم، داشتن بصیرت فکری و عملی است که سبب تحقق فعلی در اعمال و رفتار انسان می‌گردد. «بصیرت در عرف سیاسی یعنی فرد، قدرت تشخیص مسائل پیچیدة سیاسی و اجتماعی و قدرت درک فهم درست آن را برای دستیابی به راه صحیح منطبق با عقل و شرع داشته باشد. صاحب بصیرت کسی است که بتواند هنگام فتنه و بحران، حق را از باطل تشخیص دهد و موضع مناسب اتخاذ کند و بتواند در فضای غبارآلود و در تاریکی‌ها، شاخص‌ها را بشناسد و راه حل مناسب را پیدا کند و به کج راهه نرود » (اشکوری، ۱۳۸۹ : ۹۵).
فتنه‌ها عرصه مشکلی برای انسان به شمار می‌آید ؛ پس نباید در برابر مشکلات و سختی‌های اجتماعی و سیاسی برآمده از آن کمر خم کرد و در زمانه فتنه باید با تکیه بر وعدة الهی، صبر و استقامت ورزید. پایداری و استقامت در میانه فتنه، چیزی جز عمل به تکلیف و نهراسیدن از توفان‌ها و تسلیم نشدن نیست . از این‌ رو «اولین چیزی که حضرت موسی (ع) از خداوند درخواست می‌کند شرح صدر است. شرح صدر به معنای گشادگی سینه، کنایه از این است که انسان در برابر سختی‌ها و مشکلات از حوصله و تحمل قوی برخوردار باشد تا بتواند بر عجله و شتاب‌زدگی غلبه کند و در برخورد با مسائل و مشکلات پیش رو ، عاقلانه و مدبرانه عمل کند» (موسوی، ۱۳۸۹:۱۱۶).
راه دیگر مقابله با فتنه، شکستن وحدت فتنه‌گران است که شکست این وحدت می‌تواند یکی از راهکارهای مؤثر رویارویی با فتنه‌گران باشد.
راه‌های نفوذ فتنه‌گران
راه‌های نفوذ فتنه‌گران با شگردهای خاصی صورت می‌گیرد که در کتاب «موج فتنه» به این شیوه‌ها اشاره شده است :
۱- استفاده از شیوه‌های مبارزه نرم ۲- استخدام چهره‌های موجه و مقدس ۳- استفاده از شعارهای خوب و جذاب ۴- ‌سخن گفتن از اصول متعالی‌انسانی۵- نفی‌گذشته افتخار‌آمیز جامعه ۶‌- تحریک احساسات ۷- شبهه افکنی ۸- تفرقه افکنی ۹- جلب حمایت‌های خارجی ۱۰- ایجاد سازمان‌های اجتماعی مردم نهاد ۱۱- ایجاد فاصله میان مردم و حکومت ۱۲- درآمیختن حق و باطل (نک: شریفی،۰ ۱۳۹ » ۱۰۴ – ۸۲ )
بدیهی است شناختن شگردهای فتنه‌گران، می‌تواند ما را در دستیابی به اهداف فرو نشاندن فتنه انگیزان یاری دهد.
مبارزه با فتنه‌گری
راه مبارزه با فتنه‌گری چیست ؟ بهترین راه مبارزه با فتنه، خشکاندن ریشه‌های فتنه است. «اگر اساس فرهنگ اجتماعی را باورها و ارزشها بدانیم در آن صورت فرهنگی می‌تواند در مقابل آفت‌ها و آسیبها، مقاوم و نفوذ ناپذیر باشد که اولاً باورها و ارزشهای آن از پشتوانه‌های فکری و نظری قوی برخوردار باشد و ثانیاً آن باورها و ارزشها در جان و دل مردم نفوذ کرده باشد» (شریفی، ۱۳۹۰: ۱۴۱).
برای نجات از فتنه دانستن راه‌های خروج از فتنه ضروری است. قرآن و اهل بیت علیهم‌السّلام راه‌های خروج از فتنه را آشکارا بیان نموده‌اند که به اختصار به آنها اشاره می‌شود :
۱٫ تقوای درونی: با توجه به این که تقوا در ایجاد توکل و اعتماد به نفس در انسان، تأثیر گذار است، می‌تواند عامل قوی بازدارندگی انسان در گرایش به راه‌های باطل و شبهه‌ناک باشد‌.
۲٫ باور محکم همراه با بصیرت: قرآن و سنّت یکی از راه‌های خروج از فتنه را ایمان قوی و اعتقاد عمیق و محکم همراه با بصیرت و آگاهی می‌داند. مقام معظّم رهبری نیز در توضیح زمینه‌های ایجاد فتنه به ضرورت تحلیل و بصیرت اشاره می‌کند و خطاب به جوانان دانشجو شرایط ائمه هدی (ع) را این‌گونه تحلیل می‌فرماید: «دانشجو باید احساس سیاسی داشته باشد؛ درک سیاسی داشته باشد؛ تحلیل سیاسی داشته باشد. بنده در قضایای تاریخ اسلام این مطلب را مکرراً گفته‌ام که چیزی که امام حسن مجتبی (ع) را شکست داد، نبودن تحلیل سیاسی در مردم بود. چیزی که فتنه خوارج را به وجود آورد و امیر‌المؤمنین (ع) را آن طور زیر فشار قرار داد و قدرتمند‌ترین آدم تاریخ را آن گونه مظلوم کرد، نبودن تحلیل سیاسی در مردم بود» (موسوی، ۱۳۸۰ : ۲۸).
۳٫ رجوع به قرآن: زیرا قرآن کریم نامش بصیرت و آگاهی و نور و هدایت و تأمین کنندة سعادت دنیا و آخرت انسان است. امام علی (ع) در این باره سه ویژگی مهم قرآن را برای نجات انسان از غبار فتنه ارائه می‌کند (نهج‌البلاغه، خطبة ۱۰۵).
۴٫ پیروی از امام و رهبری دینی : پیامبر اسلام فرمودند : مَثَلُ اهل بیتی کمثل سفینه نوح مَنْ رَکَبَها نجاۀ وَ مَنْ تَخَلَّفَ عنها غَرق. در وضعیت سخت و بحران فتنه که قرار می‌گیرید به اهل بیت مراجعه کنید؛ چون کشتی نجاتند. به شهادت تاریخ، یکی از عوامل مؤثر در پیروزیهای غرور‌آفرین مسلمانان از آغاز تاکنون، پیروی از ولایت بوده است. با وجود این موهبت، نصرت خداوند فرود می‌آید و با نبودش، ضربه‌های سهمگین و جبران ناپذیر، انتظار امّت را می‌کشد. رهبری ولی الهی یکی از نعمتهایی است که خداوند بر امّت اسلامی ارزانی داشته است.
از این رو، باید با آسودگی فرمانبردار ولی خود باشیم تا ایشان با این پشتوانه، امّت اسلامی و انقلاب اسلامی را به ساحل نجات برساند. در غیر این صورت به دلیل سرپیچی مردم از حاکمیت الهی، زمام امور به دست نابخردان و دنیاطلبان می‌افتد. امام علی (ع)، که پس از رحلت نبی خدا (ص) سخت‌ترین فتنه‌های تاریخ را تجربه کرد و از منحرفان و منافقان فتنه‌انگیز شکوه‌ها داشت دربارة فتنة دنیاطلبان زمانة خود می‌فرماید: آگاه باشید که ترسناکترین فتنه‌ها، فتنه بنی امیه است که می‌ترسم گرفتار آن گردید (نهج‌البلاغه، خطبه ۹۳).
۵٫ بهره‌مندی از کمک الهی در بیرون رفت فتنه : طبق آموزه‌های دین مقدس اسلام در تمام مسائل و مشکلات زندگی بهره مندی از عنایتها و کمک الهی مهمترین شرط نجات است.
۶٫ ایستادگی و مقاومت : در برخورد با فتنه و فتنه‌گران، پس از شناختن حق و باطل و ریشه‌یابی آن و تصمیم بر حمایت از حق، صبر و ایستادگی مهمترین عامل پیروزی است.(نک: اشکوری، ۱۳۸۹ : ص ۱۳۱- ۹۰)
دستاوردهای حضور در حماسه
۱٫ طرفداری مردم از نظام مقدس اسلامی و ولایت فقیه و رهبری یکی از دستاوردهای مهم حضور حماسی ملّت ایران در راهپیمایی روز ۹ دی‌ماه بود. آیت‌الله مقتدایی، عضو مجلس خبرگان رهبری در این خصوص می‌گوید: «بالاترین پیام این حماسه این بود که مردم، طرفدار نظام و اسلام بوده و دشمنان هرگز تصور نکنند مردم از انقلاب، نظام و ولایت فقیه دلسرد شده‌اند، بلکه آمادگی کامل دارند تا آخرین نفس در مقابل دشمنان ایستاده و فداکاری کنند.
۲٫ از دیگر دستاوردهای مهم حماسه نهم دی ماه می‌توان به پشتوانه سازی محکم و استوار این حضور حماسی مردم برای حضور مقتدرانه ایران اسلامی در عرصه بین‌الملل اشاره کرد. مردم بزرگوار ایران اسلامی در ۹ دی با حرکتی خودجوش و عاشورایی ‌و برخاسته از تعهد دینی و مکتبی در جهت حمایت از رهبری و ولایت فقیه به میدان آمدند و خشم، نفرت و انزجار خودشان را از فتنه‌گران و کسانی که زمینه‌ساز توطئه دشمنان این سرزمین بودند، به نمایش گذاشتند و وفاداری از آرمانهای انقلاب و ولایت فقیه را اعلام کردند.
در واقع مردم در ۹ دی حماسة عاشورایی آفریدند و به افکار خود رنگ حماسی بخشیدند و توانستند به عنوان مردمی متعهد، سیلی محکمی به فتنه‌گران، آشوب طلبان و استکبار جهانی بزنند.
۳٫ حماسه ۹ دی در حقیقت یک بار دیگر اثبات کرد که ایرانیان ولایتمدار همواره بر پایة اندیشه‌های ناب امام (ره) و مقام معظّم رهبری آماده جانفشانی برای حفظ نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هستند. از این رو یکی از ویژگیهای حماسه ۹ دی بود که بخشی از مردم که تا قبل از حادثه روز عاشورای حسینی، هنوز در تردید و ابهام بودند، بعد از جسارت و توهین منافقان و اغتشاشگران به اعتقادات دینی آنها از تردید و ابهام خارج شدند.
۴٫ ناکامی جریان فتنه و حفظ انقلاب اسلامی یکی از مهمترین دستاوردهای روز ۹ دی بود. مردم احساس وظیفه کردند و با حضور در حماسه‌ای شور‌انگیز ضمن به نمایش گذاشتن وحدت و اتحاد خود به آرمانهای اصیل انقلاب اسلامی ‌و ولایت فقیه تأکید کردند که در مقابل هنجار‌شکنی‌ها، حرمت‌شکنی‌ها و ساختار‌شکنی‌ها بایستند و موضع سرسختانه خود را نشان دهند.
مردم در حوادث پس از انتخابات، پشت سر رهبری با بصیرت وارد شدند و نشان دادند که مسائل و موقعیت کشور و نظام را به خوبی درک می‌کنند. از این رو تظاهرات ۹ دی در تاریخ ۳۲‌ساله انقلاب اسلامی بی‌سابقه بود. موج عظیم اعتراضات مردمی و خیل گسترده جمعیت نظیر نداشت. میزان حضور مردم حتی از میزان مشارکت در انتخابات نیز فراتر رفت.
این حماسه، بیداری بزرگ و نقطه پایانی برای فتنه پس از انتخابات بود که دشمنان بیرونی نظام را نا امید کرد و انسجامی هم در درون شکل گرفت. مهمترین ویژگی مردم دین‌دار و ولایتمدار ایران این است که در ماجرای فتنه، همچون مردم زمان علی (ع) در توطئه و فتنه خوارج و جنگ جمل گرفتار نشدند و بر امام زمان خود شمشیر نکشیدند، بلکه به حمایت از دین و ولایت برخاستند و ولایت ستیزان را سر جای خود نشاندند.
حماسه ۹ دی، روایتی عالمانه از پیوند عاشورایی بسیج با رهبر امت بود.
مقام معظّم رهبری در جمع پرشور هزاران نفر از بســـــیجیان به امتحان‌های مختلف بسیج در سی ‌و دو سال گذشته تأکید کردند و فرمودند: حرکت و روند بسیج در ابعاد کمی و کیفی همواره رو به جلو بوده و بسیج توانسته است در مقابل وسوسه‌ها ایستادگی کند. یکی از موفقیت‌های بسیج، افزایش توانایی و بصیرت خود در مقابل پیچیده شدن توطئه‌های دشمنان است که قضایای فتنه در سال ۸۸ مؤید این موضوع است.
از دیگر تأکیدات ایشان در این دیدار این بود: در فتنه سال ۸۸ خیلی‌ها اشتباه کردند و از این جمع بسیاری هم بعد از مدتی اشتباه خود را تصحیح کردند اما حرکت عظیم بسیج با حفظ پرچم بصیرت، مسیر را اشتباه نکرد و توانست در صراط حق بماند (روزنامه کیهان،ص ۱۹۷۷۴).
هم‌چنین رهبر معظم انقلاب در آستانه ۵ آذر سالروز تشکیل بسیج در اجتماع ۱۱هزار نفر از بسیجیان فرمودند: بسیج، بسیج دلهاست، بسیج جانهاست، بسیج عواطف است، بسیج اعتقادات و ایمان‌هاست و همین است که در روز سخت به کار یک ملّت می‌آید. آن روزی که ملّتها دچار مشکلات شوند. آنجا جسم‌ها فایده‌ای ندارند، دلها باید در وسط میدان باشند، باید خط شکن باشند (روزنامه کیهان،ش ۱۹۸۰۰).
این عبارات مهم و ارزشمند مطرح شده از سوی مقام معظّم رهبری درباره حرکت بسیج و بسیجیان در دوران‌های مختلف نشان از عمق حقیقت، اخلاص و بصیرت آنان در دشمن‌شناسی‌شان دارد؛ از این رو عملکردشان همچو برگ زرینی در تاریخ انقلاب اسلامی نور افشانی می‌کند. حضور هوشمندانه و تکلیف گرایانه بسیج و بسیجیان همواره با بصیرت و اخلاص در عمل توطئه‌ها را برملا می‌سازد. نقطه اوج بصیرت بسیجیان تکلیف‌گرا را باید در حماسه ۹ دی ۸۸ دید که در آن روز به تأسی از امام خود چگونه چشم فتنه را کور کردند تا ملّت همچنان بر بالندگی این شجره طیبه افتخار کند.
دلائل و شواهد طی ۳۲ سال تاریخ انقلاب اسلامی نشان داده است که بسیج بدون وامداری به جریان خاص یا حزب خاص همواره مطیع فرمان رهبری نظام بوده و خواهد بود و در راه دفاع از آرمان‌های اسلام و انقلاب اسلامی و پاسداری از دستاوردهای آن سر از پا نمی‌شناسد و بدین گونه تکلیف گرایی و پیروی از رهبری را در عرصه سیاسی کشور ما جلوه‌گر ساخته، و ملّت بسیجی ما با همین روحیه است که حماسه می‌آفریند و فتنه‌ها را خنثی می‌کند و انقلاب را استمرار می‌بخشد.
نتیجه گیری
حضور باشکوه مردم نشان داد که درست در روزهایی که همه حرمتها شکسته شد، مردم ایران زنده و بیدار هستند. در روزهایی که همه تعارفات کنار گذاشته شد و فضا چنان آشفته بود که هر کسی که مشکلی با نظام داشت، می‌توانست از فرصت به دست آمده استفاده کند و مشکلش را نشان بدهد و علیه نظام شعار بدهد، دیدیم که چنین نشد.
کسانی در حماسه ۹ دی به خیابان آمدند و از نظام و رهبری دفاع کردند که شاید از وضعیت معیشتی و مادی خود شکایت داشته باشند، اما آمدند. کسانی به خیابان آمدند که شاید از ما و امثال ما، برخوردهای ناشایستی هم دیده باشند، اما آمدند! کسانی به خیابان آمدند که شاید انتظارش را نداشتیم، اما آمدند. قدر این حضور آگاهانه و این حماسه باشکوه و این ملّت بزرگ را بدانیم و شکرگزار آنها باشیم.
دیگر اینکه از مهمترین عوامل پیروزی، حفظ و تداوم انقلاب، دینداری و بیداری و ولایتمداری مردم ایران است. اگر جایگاه بصیرت و بیداری را در دفاع از نظام بویژه در جنگ نرم، بالاتر از دینداری بدانیم به افراط سخن نگفته‌ایم؛ زیرا دیندار بصیر و بیدار است که می‌تواند حق را از باطل تمیز دهد و از حق حمایت کند.
پیشنهادها
حماسة ۹ دی باید جایگاه ویژه¬ای در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان پیدا کند تا از این طریق در حوزه¬ شعر و معنا و داستان بتوانیم ارتباط حماسه عاشورا را به حماسه ۹ دی پیوند زنیم. بنابراین مؤلفان کتاب‌های درسی به عنوان یک وظیفه باید بکوشند مطالب درسی را بیشتر به سمت موضوعاتی متمرکز کنند که همه واژگان حوزه-های مضامین متفاوت حماسه ۹ دی را با خود حمل می‌کنند.
ادبیات حماسه ۹ دی نه‌تنها نباید جنبه شعاری داشته باشد بلکه در ضمن اینکه به مخاطب آگاهی و معرفت می¬دهد باید مسائل دینی و مذهبی، مفهوم ایثار، شهادت، جوان مردی، آزادگی و رشادت را آشکار کند.
آنچه در ادبیات باید در حوزه شعر به حماسه ۹ دی پرداخت ، انتقال مفاهیم دینی و انقلابی در قالب شعر با استفاده از ابزار شعر است که شاعران باید سعی کنند عناصر شاعرانه را به صورت تخیل، تصویر، آرایه¬های کلامی، صنایع لفظی و معنوی در خدمت انتقال مفهوم و پیام به مخاطب قرار دهد؛ آنچه در این حماسه کمتر دیده شده است. بنابراین بازتاب این حادثه در اشعار شاعران جوان با مضامینی چون حماسه، آزادگی، حرّیت، حرکت و رشادت و امام حسین‌… پر رنگ‌تر و تأثیرگذارتر به عنوان یک معیار ارزشی باید دیده شود.
***
منابع:
۱) شریفی، احمد حسین، موج فتنه، از جمل تا جنگ نرم، تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان، ۱۳۹۰
۲) علی (ع)، نهج‌البلاغه سیّد رضی، فیض الاسلام. ( بی جا )
۳) قدیریان، احمد، فتنه سبز، تهران: مجتمع فرهنگی شهید آیت الله بهشتی، ۱۳۸۹
۴) میرحسینی اشکوری، کاظم، جریان شناسی فتنه در نهج‌البلاغه، رشت : بلور، ۱۳۸۹
۵) موسوی، مهدی،گذار از فتنه، قم: موسسه اشراق حکمت و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹
۶) روزنامه کیهان، ۶/۹/۱۳۸۹
۷) روزنامه کیهان، ۳/۸/۱۳۸۹