شاید کمی عجیب باشد، کشوری که این روزها درصدر کشورهای فقیر آفریقایی و قحطی زده به حساب می آید ومردمش با قحطی و گرسنگی دسته و پنجه نرم می کنند، بیش از ۲ هزار رسانه فعال در فضای مجازی و ۱۰ شبکه رادیویی و تلویزیونی دارد، رسانه هایی که به گفته سفیر سومالی بیشتر در اختیار بخش خصوصی هستند.

گفت و گو درباره وضعیت رسانه های کشور سومالی و تحلیل شرایط حاکم بر نظام رسانه این کشور آفریقایی بهانه دیدار ما با سفیر کشور سومالی در ایران بود، گفت و گویی که همزمان با روز انتخابات دولت جدید سومالی انجام شد و حاصل آن مطالب جالب توجهی درباره رسانه در یک کشور قحطی زده و فقیر بود.

سومالی کشوری که در سال های گذشته به دلیل فقر و قحطی مردمش و البته خشونت گروه های مسلح ، همواره در بین اخبار گوناگون حوزه بین الملل برای خود جایگاهی داشته است. کشوری در منطقه شاخ آفریقا که بیش از ۸۵۹۱۰۰۰ نفر جمعیت را در خود جای داده است. علاوه بر این بیش از یک میلیون نفر از مردم سومالی در کشورهای دیگر از آفریقا گرفته تا آمریکا ساکن هستند.

این روزها همزمان با شکل گیری دولت جدید و آرام تر شدن فضای سیاسی سومالی و فروکش کردن درگیری های داخلی ، شرکت های فعال در حوزه آی تی و ارتباطات به سرعت در این کشور در حال ارائه خدمات هستند و برای خود بازار درآمد خوبی در حوزه زیر ساخت های ارتباطی به راه انداخته اند، شرکت های ارتباطاتی این روزها شبکه های تلفن همراه، اینترنت و مخابرات این کشور را در دست گرفته اند.

سفیر سیاه چرده سومالی معتقد است که نمی توان استفاده از ماهواره و شبکه های ماهواره ای را در یک کشور اسلامی ممنوع کرد، شبکه های ماهواره ای و اعتقادات و باورهای اسلامی مانند دو کفه ترازو هستند که باید تعادل در استفاده از شبکه های ماهواره ای برای اصل اطلاع رسانی و آموزش مفاهیم دینی و اسلامی به فرزندان برای جلوگیری از انحراف های اخلاقی رعایت شود. البته خلیف کدیه موسی معتقد است که اگر نظام رسانه ای بخواهد در یک کشور با ایجاد اختلاف بین مردم جریان خاصی را حاکم کند و مانع اتحاد مردم شود، باید ریشه های اینگونه نظام رسانه ای برای همیشه خشکانده شود.

جالب اینجاست که سفیر کشور سومالی اینترنت کشورش را حتی از ایران هم پر سرعت تر می داند! گفت و گوی ما با سفیر کشور سومالی هم اینک پیش روی شماست….

*******************************************************

*آقای خلیف کدیه موسی! این روزها سیاست های رسانه ای در کشور سومالی بر چه مبنایی است و رسانه ها در این کشور به چند گروه تقسیم می شوند؟

در کشورسومالی یک روزنامه دولتی به نام «الوطن» وجود دارد و بیش از ۲ هزار وب سایت خبری و تحلیلی به زبان عربی ، انگلیسی و سومالی فعال هستند که بیشتر آنها آنلاین و به روز هستند که ۸۰ درصد به زبان سومالی و مابقی به زبان های دیگر فعالیت می کنند. در بخش شمالی سومالی ۴ روزنامه معروف وجود دارد، در مگادیشو پایتخت سومالی هم چند روزنامه منتشر می شود. البته آگهی و تبلیغات بازرگانی هم در سایت ها موجود است و چرخ این رسانه ها از طریق آگهی های بازرگانی می چرخد.

*چه تعداد روزنامه در کشور سومالی منتشر می شود؟

از ۲۰ تا ۳۰ روزنامه به صورت منظم در سومالی در حوزه های گوناگون اجتماعی ، سیاسی، فرهنگی ، اقتصادی و ورزشی منتشر می شود.

*این تعداد روزنامه دولتی هستند و یا توسط بخش خصوصی اداره می شوند؟

به دلیل اینکه تا به امروز درسومالی دولت ثابتی وجود نداشته است، این تعداد روزنامه هم هیچ وابستگی به دولت نداشته اند. در سومالی روزنامه های منطقه ای توسط گروه های محلی منتشر می شوند و وابستگی به سازمان و یا ارگان خاصی ندارند. مردم خودشان به صورت گروهی روزنامه را راه اندازی می کنند.

*این روزنامه ها هر چه که بخواهند می توانند منتشر کنند و قانونی برای نظارت برعملکرد آنها وجود ندارد؟

در سومالی تمامی روزنامه ها علیرغم اینکه محلی هستند، اما تحت نظارت حکومت مرکزی فعالیت می کنند. روزنامه ها برای انتشار اخبار و گزارش ها آزاد هستند، اما در صورتی که مطالبی غیر واقع و توهین کننده منتشر کنند، با آنها برخورد می شود.

*یعنی دولت سومالی می تواند به تمام روزنامه هایی که محلی هستند دسترسی پیدا کند؟

بله! تمامی روزنامه های محلی هر روز به وزارت خبرگزاری ارسال می شود و در این وزارتخانه بایگانی و آرشیو می شود و در دوره های مشخص ارزیابی و تحلیل محتوا می شوند.

*آقای سفیر! من پرسشم را خیلی شفاف مطرح می کنم، آیا در کشور شما سیاستی به نام سانسور و برخورد با رسانه و اهالی خبر وجود دارد؟

نه ! به هیچ وجه مشکلی وجود ندارد و رسانه ها در کشور ما به راحتی می توانند مطالب و گزارش ها را منتشر کنند و آزاد هستند.

*تا چه حد آزاد هستند، آیا می توانند از حکومت و دولت سومالی هم انتقاد کنند؟

ما در کشور سومالی تلاش می کنیم که فرهنگ رسانه های دموکراسی را به خوبی اجرایی کنیم، مردم اگر مشکلی داشتند می توانند در رسانه ها طرح مشکل کنند و یا از طریق راه های گوناگون مشکلات خود را با مسئولان و مدیران در میان بگذارند. ما معتقدیم مردم می توانند از طریق قانونی خطاها و اشتباهات دولت را اصلاح کنند. البته این روند باید از راه های قانونی و صحیح انجام شود.

*تا به امروز با رسانه ای هم برخورد کرده اید، یعنی بخواهید از انتشارش جلوگیری کنید؟

در کشور سومالی به هیچ وجه اعتراض، اغتشاش و ناآرامی به بهانه های گوناگون از سوی مردم و رسانه ها پذیرفته نیست، ما معتقد به فضایی آرام همراه با تعامل و دموکراسی هستیم. اگر رسانه ای در راستای ضربه به سیاست های اصلی نظام حکومتی فعالیت کند به طور قطع با آن رسانه برخورد می شود، اما در کل سیاست ها بر مبنای آزادی مردم و رسانه ها پایه گذاری شده است.

*در سومالی برای انتشار یک روزنامه باید چه مراحلی طی شود؟

تمامی افرادی برای انتشار یک روزنامه باید در وهله اول شرایط و درخواست خود را به وزارت خبرگزاری و ارشاد سومالی ارسال کنند، پس از بررسی درخواست ها مجوز های لازم به متقاضیان ارائه می شود. البته یک نکته مهم در این بحث است، اگر نظام رسانه ای بخواهد با ایجاد اختلاف در بین مردم ، اصل حاکمیت را هدف قرار دهد باید ریشه های این نظام رسانه ای خشکانده شود.

*آقای سفیر! در بحث رسانه های تصویری چه تعداد شبکه تلویزیونی و رادیویی در سومالی فعال است؟

ما فقط ۱۰ کانال تلویزیونی داریم که از این تعداد ۹ شبکه در اختیار بخش خصوصی و یک شبکه دولتی است که از این تعداد ۶ کانال در بخش جنوب و ۳ کانال در شمال کشور سومالی واقع شده است و مابقی هم شبکه های ماهواره ای است. البته به غیر ازاین شبکه ها، کشور های همسایه سومالی مانند کنیا و اتیوپی هم شبکه هایی را دارند که به زبان سومالیایی برای مردم کشورما پخش می شود.

*چرا با وجود فعال بودن ۲ هزار سایت اینترنتی در سومالی ، در نقطه مقابل رسانه های تصویری آنطور که باید رشد نکرده است آیا سیاست ها در حوزه فضای مجازی متمرکز شده است؟

برای راه اندازی یک شبکه تلویزیونی در سومالی حداقل ماهیانه ۳۰ هزار دلار نیاز است، با توجه به شرایط خاص کشور سومالی امکان گسترش کانال های تلویزیونی وجود ندارد.

*اما شما در پرسش قبل اشاره کردید که ۹ شبکه خصوصی دارید، پس بودجه این شبکه ها از کجا تامین می شود، آیا این شبکه ها در دست مردم است و یا افراد شاخصی از حکومت اداره این شبکه ها را برعهده دارند و در حقیقت شبهه دولتی هستند؟

این شبکه ها خصوصی است، من به هیچ وجه دولتی و حکومتی بودن این رسانه ها را تایید نمی کنم. در کشور سومالی هر کس پول داشته باشد می تواند یک شبکه تلویزیونی راه اندازی کند. کار در تلویزیون و راه اندازی یک شبکه رسانه ای درآمد زا است و هر کس که وارد این حوزه شود، خودش را از نظر مالی تامین می کند.

*با توجه به اینکه سومالی یک کشور مسلمان است، آیا این شبکه ها می توانند همه نوع برنامه ای را پخش کنند؟

نه! به هیچ وجه نمی توانند هر چه خواستند پخش کنند. ۸۰ درصد برنامه های تلویزیونی در سومالی با توجه به مباحث دینی است، قرآن ، احادیث و مباحث اسلامی است. بسیاری از مردم در وهله اول مباحث دینی و اخلاقی را انتخاب می کنند و در اولویت دوم مباحث اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را برای تماشا از تلویزیون استفاده می کنند.

*آقای خلیف کدیه موسی! آیا در سومالی شبکه های اجتماعی هم فعال هستند و جوانان این کشور از شبکه هایی مانند فیس بوک و تیوتر استفاده می کنند؟

بله! در کشور سومالی درصد بالایی از جوانان از طریق این شبکه های اجتماعی با هم در ارتباط هستند و در امور دانشگاهی و تحصیلی از این طریق با هم ارتباط می گیرند. بسیاری از خانواده های مقیم کشور سومالی هم از طریق این شبکه های اجتماعی با هم در ارتباط هستند.

*یعنی شما هیچ محدودیتی برای استفاده از شبکه های اجتماعی ندارید؟

به هیچ وجه ما محدودیتی نداریم.

*اما شما در صحبت های خود اشاره کردید که در کشور سومالی به مباحث دینی و اخلاقی بسیار اهمیت داده می شود، به طور طبیعی برخی از کشورهایی اسلامی محدودیتی را برای استفاده از شبکه های اجتماعی در کشورشان برقرار می کنند، چطوراست که برای استفاده از این شبکه های اجتماعی هیچ محدودیتی در کشور شما نیست؟

درست است که ما یک کشوراسلامی هستیم ، اما هیچ موضوعی باعث نمی شود که ارتباطات جوانان و خانواده های سومالی در فضای مجازی متوقف شود.ما معتقدیم باید از ظرفیت های فضای مجازی به خوبی و در راه صحیح استفاده شود.

*با وجود این همه سایت در فضای مجازی آیا سیا ستی هم به نام فیلترو محدودیت دسترسی درسومالی وجود دارد؟

نه! به هیج وجه ما این کار را انجام نمی دهیم.

*یعنی همه سایت ها در دسترس است، حتی سایت ها و شبکه های مبتذل و مروج فرهنگ سکسوالیته؟

مردم کشور سومالی با ایمان و مسلمان هستند و به خودشان اجازه نمی دهند که به سمت سایت ها و شبکه های اجتماعی مبتذل بروند. همه جوانان سومالی با روش های اسلامی تربیت می شوند و در بزرگسالی نتایج آموزه های دوران کودکی خودش را در بزرگسالی نشان می دهد، ما هیچ وقت کانال و یا شبکه اجتماعی را باز نمی کنیم که اعتقاداتمان را از بین ببرد.

این روزها مردم مسلمان سومالی در تمام جهان زندگی می کنند، برای مثال در شهر مینوبین در آمریکا ۵۰ هزار تا سومالی مقیم هستند. در این جا به ماجرایی اشاره می کنم، در حادثه ۱۱ سپتامبر که برج های آمریکایی تخریب شد، یک دختر محجبه اهل سومالی در اداره برق آمریکا اشتغال داشته است که به دلیل داشتن حجاب مدیرش از او می خواهد که حجابش را به دلیل شرایط ویژه آن روزها و هجمه علیه افراد محجبه بردارد، اما این دختر محجبه با نشان دادن آیه ای از قرآن درباره حجاب و ضرورت آن خطاب به مدیرش می گوید که همان کسی که حجاب را بر من واجب کرد در این شرایط هم همان کس از من دفاع می کند. بیان این صحبت از زبان دختر محجبه سومالیایی باعث می شود که مدیرش هم به اسلام گرایش پیدا کند.

جالب است که در این بخش من به این نکته اشاره کنم ما با مردم ایران اشتراکات زیادی داریم، حدود ۷۰۰ سال پیش تعدادی ازمردم شیراز به سومالی رفتند و ماندگار شدند. این ماندگاری و ازدواج شیرازی‌ها با سومالیایی ها، روایتی است از تعاملات تاریخی این دو کشور به همین دلیل رابطه ایران و سومالی دارای قدمت تاریخی است.

مناسبات دو کشوربه هزارسال پیش برمی گردد و بیش از ۶۰ سال است که در قلمرو یکدیگر سفارت دارند. مردم سومالی از شهر شیراز حافظه تاریخی خوبی دارند.

*در بحث صدا چطور،آیا رادیویی اختصاصی هم در سومالی وجود دارد؟

در حال حاضر ۶۰ رادیو در سومالی فعال است و هر شهر هم یک رادیوی اختصایی دارد. در ماه های گذشته دولت سومالی تضعیف شده است و در شرایط قحطی بودیم، اما رسانه های سومالی فعال بودند. ما معتقدیم که رسانه باید در همه شرایط با مردم باشد، چرا که هم مردم و هم مسئولان کشور سومالی به رسانه و اطلاعات به روز نیاز دارند.

*با وجود این همه سایت و شبکه های تلویزیونی در سومالی آیا باز هم مردم کشور مخاطب شبکه های ماهواره ای هستند؟

ماهواره بخشی از زندگی مردم سومالی است، استفاده از ماهواره آزاد است و همه می توانند استفاده کنند. در کشور سومالی استفاده از گیرنده های ماهواره ای آزاد و همه شبکه ها هم باز است، اما ما اجازه نمی دهیم که فرزندانمان همه چیز این ماهواره را مشاهده کنند. ما به خانواده های خود آموزش می دهیم که در رساتای سیاست های خانواده و نظام سومالی باید فرزندان خود را تحت کنترل داشته باشند تا از افتادن در ورطه خطرناک ابتذال در امان باشند. ما معتقد به بستن و ممنوعیت ماهواره در کشور سومالی نیستم . این بخشی از زندگی روزه مرده ما است.

ما معتقدیم فرزندان باید در کنار ماهواره و تکنولوژی روز بزرگ شوند و در عین حال به باورها و اعتقادات هم پایبند باشند. اگر باورها و اعتقادات نباشد، انسان به ورطه خطرناکی سقوط می کند، اگر هم ماهواره و شبکه های اجتماعی نباشند، انسال از جامعه و جهان به دور می افتد، پس همیشه یک کفه ترازوی ما اطلاعات و به روز بودن و کفه دیگر اعتقادات و باورها است.

*ورود خبرنگاران به کشور سومالی چگونه است، همه شبکه های خارجی می توانند از این کشور و رویداد های سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی آن گزارش تهیه کنند؟

هیچ مشکلی ندارد! اما تحت نظر دولت سومالی باید وارد شوند و تمام خرجشان را هم باید خودشان پرداخت کنند. ما بر خبرنگاران خارجی نظارت داریم، آنها تا زمانی که تهدیدی برای امنیتی ملی سومالی نباشند، می توانند به راحتی به فعالیت بپردازند. بله! شبکه های ماهواره ای بی بی سی به زبان عربی، خبرگزای رویترز، خبرگزاری آشیوتپرس در سومالی دفتر دارند، علاوه بر این شبکه صدای آمریکا هم به زبان سومالیایی در این کشور در سه نوبت صبح، عصر و شب برنامه پخش می کند.

*تا چند ماه پیش گروه های مسلح فعال در سومالی مانند القاعده و الشباب هم برای خود سازو کار رسانه ای داشتند و شبکه هایی مانند «القدس» و «اندلس» فعال بودند، وضعیت این رسانه چگونه است؟

بله ! این گروه ها روزنامه داشتند، شبکه تلویزیونی در اختیار داشتند و حتی در فضای مجازی بسیار فعال بودند. اما با تغییر حکومت سومالی تمامی این رسانه ها تعطیل شده است و درحال حاضر در دست دولت است. شبکه تلویزیونی« اندلس» و روزنامه های «الدقس» و« الهدایه» متعلق به این گروه ها بود که با تغییرات سیاسی تعطیل شدند.

*زیرساخت های سرعت اینترنتی در سومالی به چه صورت است؟

بالاترین سرعت اینترنتی در بین کشور های افریقایی متعلق به سومالی است که از نظر هزینه وسرعت از اینترنت ایران هم بهتر است. مردم سومالی در ازای دریافت خدمات اینترنتی ماهانه مبالغی را به دولت پرداخت می کنند و این زیر ساخت ها روز به روز در حال گسترش است.