رایج‌ترین واکنش‌های کودکان در برابر ناراحتی‌ها
پرخاشگری یکی از رایج‌ترین واکنش‌های کودک در برابر ناراحتی‌ها و ناکامی‌هاست و در واقع رفتاری است که قصدش آسیب رساندن جسمانی یا زبانی به دیگری است. پرخاشگری به رفتار آسیب‌زننده‌ای گفته میشود که با قصد و عمد همراه باشد و به شکل‌های گوناگون مانند پرخاشگری بدنی (کتک کاری)، پرخاشگری کلامی (توهین به دیگران)، پرخاشگری خصمانه (صدمه‌زدن به دیگران) و پرخاشگری ابزاری (روشی برای رسیدن به خواسته‌ها) است.
گاهی پرخاشگری به‌صورت غیرفعال دیده میشود یعنی ظاهراً کودک نسبت به فردی که از او ناراحت است، واکنشی نشان نمی‌دهد و ظاهرش را حفظ می‌کند ولی در اولین فرصت مناسب با آسیب‌زدن به فرد مدنظر یا تخریب اموالش سعی در تلافی کردن رفتار وی دارد. رفتار پرخاشگرانه در دوران کودکی، می‌تواند یک عامل پیش‌بینی کننده بزهکاری، افسردگی، اعتیاد، افت تحصیلی و ... باشد و خطری فزاینده برای کودک به شمار می‌آید.
از ناکامی تا تماشای صحنه‌های خشونت‌بار
عواملی که در ایجاد پرخاشگری کودکان می‌تواند موثر باشد و معمولا از آنها به عنوان دلایل پنهان یاد میشود، عبارتند از:
۱- توارث| تحقیقات نشان می‌دهد فرزندان والدین پرخاشگر بیشتر از فرزندان والدین آرام با خطر پرخاشگری مواجه هستند.
۲- ناکامی| زمانی که کودک در تلاش برای رسیدن به هدفی، ناکام میشود انگیزه پرخاشگری در او فعال شده و تا رسیدن به هدف مدنظر در فرد پایدار می‌ماند. هرچه این هدف برای فرد با ارزش‌تر باشد، میزان پرخاشگری بیشتر میشود.
۳- الگوبرداری و تقلید| تماشای رفتارهای پرخاشگرانه بزرگ سالان و همسالان هم از این دلایل است. تحقیقات بیانگر آن است که بین مدت زمان تماشای صحنه‌های خشونت بار و میزان رفتار پرخاشگرانه در کودکان رابطه مستقیم وجود دارد.
بازی‌ها و ویدئوهای خشونت‌آمیز می‌تواند روحیه تهاجمی را در کودکان تقویت کند. تماشای زیاد از حد این نوع برنامه‌ها باعث میشود کودک احساس کند خشونت قادر است بسیاری از مشکلات وی را حل کند. احساس وحشت، ناامنی و خطر هم با تماشای برنامه‌های خشونت بار تقویت میشود. تماشای تصاویر خشونت آمیز فیلم‌ها و بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی در دوران کودکی و نوجوانی و الگوپذیری از آنها موجب ایجاد پرخاشگری و خشونت در کودک میشود. حتی پویا نمایی‌هایی، چون کارتون محبوب تام و جری یا باب اسفنجی و ... که کودک با اشتیاق فراوان به تماشای آنها می‌پردازد، می‌تواند از عوامل‌موثر در تقویت خشونت و رفتارهای پرخاشگرانه کودکان باشد.
راهکارهای کاهش رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان
در ادامه به یک سری نکات کلیدی درباره کاهش رفتارهای پرخاشگرانه کودکان اشاره میشود.
۱- روان شناسان معتقدند که ارتباط مستقیم میان تنبیه‌بدنی کودکان و تهاجمی شدن آنها وجود دارد.
۲- کودک پرخاشگر باید سرگرم فعالیت‌هایی شود که از زور بازوی خود کمتر استفاده کند و فرصت ایجاد دردسر را نداشته باشد.
۳- محروم‌کردن کودک مهاجم از فعالیت مورد علاقه‌اش می‌تواند یک تنبیه موثر باشد، به شرط آن‌که علت آن را برای کودک شرح دهید.
۴- هرگز پرخاشگری کودک را با پرخاش پاسخ ندهید، آرامش خود را حفظ کنید و علت رفتار پرخاشگرانه را جویا شوید و با توضیحات مناسب و بی‌طرفانه مشکل را برطرف کنید.
۵- کودک را به ورزش‌های مناسب که تنش عضلات را کم و آرامش ایجاد کند تشویق کنید، مانند شنا.
۶- بر برنامه‌ها و بازی‌ها و کارتون‌هایی که کودک می‌بیند، نظارت داشته باشید تا خشونت‌آمیز نباشد.
۷- در خانه و مدرسه به کودک پرخاشگر مسئولیت بدهید. همچنین مهارت حل‌مسئله را به او آموزش دهید.
۸- تفاوت جرئت‌مندی را با پرخاشگری برای کودک توضیح دهید. در پرخاشگری فرد به روش خصمانه از خود دفاع می‌کند، اما در رفتار جرئت مندانه فرد با گفتگو و انعطاف به دور از توهین و تحقیر مشکل خود را حل می‌کند.
زمان مراجعه به مشاور کودک
به یاد داشته باشیم اگر رفتارهای مخربی را در کودک‌مان مشاهده می‌کنیم، رفتارهایی که می‌تواند برای ما و دیگران خطرآفرین باشد مانند این که کودک در محیط خانه یا مدرسه، خیلی منزوی و در خود فرو رفته باشد، خودزنی می‌کند و خشونتش در دعواهای کودکانه خیلی بالاست به شکلی که در یک دعوای ساده، دیگری را به قصد کشت می‌زند و رحم و شفقتی ندارد یا حیوانات را آزار می‌دهد و به گل‌ها و گیاهان آسیب می‌زند، فورا به یک متخصص روان شناس کودک مراجعه کنیم. ما مسئول آسیب‌هایی هستیم که کودک‌مان به دیگران و خود وارد می‌کند بنابراین باید از کسی کمک بگیریم تا بتوانیم خانواده‌ای با کودکان شادتر و سالم‌تر داشته باشیم.
دیدگاه شما