به گزارش پایگاه خبری گرو، حمام حاج آقا تراب یکی از بناهای تاریخی شهرستان نهاوند است که در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است. اين حمام که داراي دو قسمت مردانه و زنانه می باشد مربوط به دوران قاجار است که به سبک صفويه بنا شده و داراي سه قسمت سردينه ، گرمخانه وميان درميان  و همچنين نقوش اسليمي آهک بري شده با ملات ساروج است که در آن نقوش رستم و سهراب با کاشي هفت رنگ ترسيم شده است .

این حمام در بافت قديمي شهر در حوالي ميدان قيصريه در محله علي آباد ودر كوچه اي با نام كوي حاج آقا تراب توسط  مرحوم حاج میرزا محمد تقی که از خوانین و محترمین شهر بوده ، ساخته شده وبه نام فرزندش حاج اقا تراب معروف شده است.

حمام بنايي تقريباً‌ مستطيل شكل است .در ورودي آن پنج پله از سطح كوچه پائين تر است وبربالاي آن كتيبه اي از سنگ سفيد حاوي تاريخ ، سال احداث ونام باني آن نصب شده است . اين كتيبه برسردر ورودي مردانه مي باشد .در ورودي زنانه نيز در كنار در ورودي مردانه قراردارد كه در ورودي مردانه مجلل تر مي باشد. همچنين دو نيم ستون در دو طرف در ورودي نماي زيبايي بدان بخشيده است .فضاي داخلي حمام بوسيله ديواري به دو قسمت تقسيم شده است .قسمت اول سردخانه يا رخت كن كه در وسط آن چهار ستون سنگي كه برفراز آن گنبدي استوار است قراردارد.در وسط اين قسمت حوض زيبايي ساخته شده وسه سمت آن حجرات يا طاق نماهايي قرار دارد ودر يك سمت شاه نشين با دو ستون كه بر بالاي آن صحنه اي از شاهنامه نقاشي شده است از ساير قسمتها جدا ميشود.

نقش ونگارهاي متنوع گياهي وگلدانهاي تزئيني با نقوش مرغان وكتيبه اي كه متضمن متن ((انا فتحنا لك فتحاً مبينا))، عمل رضا طهراني ، 1342 در پيرامون داخلي گنبد ترسیم شده است .در وسط گنبد روزنه اي جهت نورگيري وتهويه هوا تعبيه شده است.قسمت دوم گرمخانه حمام نيز مشابه با قسمت رختكن با چهار ستون در وسط ويك گنبد كوچكتر بر بالاي آن مي باشد .

بیرونی حمام را طاق نماها و حجره هایی به عمق بیش از یک متر و ارتفاع حدود سه متر تشکیل می دهد .بالای این حجره ها طاق جناقی زیبایی، با تزیینات آجر چینی خفته و رفته به چشم می خورد طاق نمای وسط در واقع ورودی اصلی به گرمابه است  در دو طرف پله ها دو عدد ستون سنگی با تزیینات مارپیچی زیبایی کار گذاشته شده و سر ستونهایی پله ای شکل به همان سبک سر ستونهای معبد لائودیسه دوره سلوکیان است .در وسط طااق نمایی از نوع شاخ بزی تعبیه شده است که جلوه خاصی به مدخل ورودی داده است .پس از عبور از طاق اصلی که با سه پله به سمت پایین منتهی میشود در چوبی قدیمی از چوب گردو با حجاری زیبایی در بالای آن به چشم می خورد، و بر بالای ان کتیبه ای سنگی تعبیه شده در این کتیبه با خط نستعلیق زیبایی اشعاری به صورت برجسته حک شده است که حاوی سال احداث و بانی ان میباشد.

این حمام مانند تمامی حمامهای دیگر دارای مسیر دسترسی به سه مرحله بینه(حمام سرد) ، میان در و گرم خانه است.به این ترتیب هر فضا به وسیله ی راهرو و هشتی از فضای دیگر متمایز شده است. تا دما ورطوبت هر فضا نسبت به فضای مجاور تنظیم گردد .به این طریق پیشینیان می توانستند ازبیماری و ناراحتی افراد به دلیل ورود به فضای گرم و خروج ناگهانی به فضای سرد تا حد زیادی بکاهند .نخست فضای ورودی است که در ارتباط مستقیم با فضای خارج قرار گرفته ، سپس راهروی باریک است که به دهلیز و از دهلیز به بینه ی حمام میرسد بینه ی حمام که به شکل چهار گوش ساخته شده از نظر مساحت و تزیینات از سایر قسمتها ی دیگر حمام مشخص تراست .در اطراف بینه سکو های نشیمن و رخت کن و در زیر سکوها حفره های جای کفش تعبیه شده است .در بالای سقف گنبدی شکل حمام انواع نور گیر ها قرار داردارتباط بینه به گرم خانه از طریق میان در انجام میشود و سرویس بهداشتی نیز در این محل قرار دارد.

گرمخانه ی این حمام ازخزینه ی آب گرم ومحلی برای شستشو تشکیل شده است که در حال حاضر اثری از خزینه نیست به جای آن از دوشهای منفرد استفاده میشده است، که متاسفانه بخش گرم خانه را از حالت سنتی درآورده است .

این حمام از نوع حمام های دو قلواست که متصل به هم بنا شده اند که یکی از آ نهابه مردان و دیگری به زنان اختصاص داشته است .آب این حمام سابقا از طریق چاه تهیه می شده است .اما در سالهای پایانی فعالیتش ،آب ان از طریق سیستم لوله کشی آب شهری تامین میگردید.فاضلاب حمام از طریق چند کانال به رود خانه ای میریخت که اکنون به عنوان مسیل دروسط شهر نهاوند واقع است و شهر را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرده است .

سیستم گرما دهی حمام شامل انبار سوخت تون(گلخن، اتشدان) تیان ،گربه رو ، دودکشها و گودالی برای جمع آوری خاکستر بوده است .در ابتدا سوخت حمام از طریق خار بیابان، برگ خشک درختان و فضولات حیوانی تامین میشده وبعدها نفت و مواد سوختی شیمیایی جایگزین آنها شده است در زیرخزینه صفحه ای فلزی یا فلز هفت جوش به قطر ۶۰ الی ۱۱۰سانتی متر حد فاصل آب و آتش قرارمیگرفت.مصالح حمام از آجر،ساروج و سنگ بوده است .

تزیینات

در تزیینات این حمام بیش تر سعی شده از سنگهای آهکی سفید استفاده کنند در بعضی جاها کف با سنگ مرمر آرایش شده است جا کفشی ها از آجر بوده و برش بالای آن دارای طرحی ازقوسهای مرسوم آن زمان بوده است  دیوار حمام با سنگ و کاشی لاجوردی تزیین شده است.اما برای ورود به این حمام بعد از در اصلی مجدداً پس از طی چهار پله ی سنگی، به سوی پایین به قسمت بینه (حمام سرد) می رسیم .

حمام سرد

ابتدا اتاقکی به حدود۳×۴ متراست. در روی دیوار پشت آن گچبری های بسیار زیبا،نقوش اسلیمی و گیاهی دیده میشود.زمینه های این نقوش همگی به رنگ سیاه رنگ آمیزی شده است .در بخش رو به روی دیوار مذکور دو عدد ستون سنگی سفید با تزیینات مارپیچی و سر ستون هایی پله ای شکل درست شبیه به ستونهای جانبی در ورودی به چشم می خورد.روی این ستونها و سر ستونها سه عدد طاق گهواره ای یا نعل اسبی در اندازه های نسبتا کوچک و با عرض دهانه ی حدوداً یک متر برای هر طاق ساخته شده است نمای بالای این طاقها با کاشیکاری بسیار زیبایی از دوره ی قاجاریه مزین شده و با سبک مشخصه ی این دوره که استفاده از رنگهای زنده ی زرد و آبی ، سبز و سفید(کاشی هفت رنگ) است تعبیه شده اند. صحنه کاشی کاری شده نبرد رستم با دیو سفید از شاهنامه است.

قسمت بعدی حمام  حجره شاه نشین بوده  که سقف آ ن را یک طاق ضربی تشکیل می دهد و راس آن به هواکش مجهز است.در قسمت مرکزی شاه نشین حوض سنگی قرار دارد ،که آب آن از قنات محلی تأمین می شده و باحوض واقع در قسمت مرکزی  بینه و گرمخانه ارتباط دارد.دیوار جانبی شاه نشین و حجره ها با آهک بری های ظریف و زیبا شامل نقوش اسلیمی زینت یافته است . این حجره محل اقامت شخصیت های مهم و با نفوذ آن زمان نهاوند بوده است

در سمت شرق و غرب بینه (حمام سرد ) ،حجره ها قرار دارند،در قسمت جلویی حجره های رخت کن سکوهایی با ارتفاع ۶۰ سانتی متر احداث شده است، در زیر این سکوها حفره هایی جهت قراردادن کفش ایجاد شده است .ازاره بینه با کاشی لاجوردی پوشیده شده بر بالای ازاره تا زیر سقف حمام سرد   طاق نماها با زیبایی و هنرمندی خاصی با نقوش اسلیمی برجسته بر روی زمینه سیاه آهک بری شده اند

گرمخانه

حمام سرد از طریق یک هشتی (راهرو)به گرمخانه متصل میشود. گرمخانه نیز مانند بینه دارای چهارستون سنگی محکم و قطور است که سقف هشت طاقی را بدوش میکشد.ازاره ی گرم خانه تاارتفاع یک متر از کاشی کاری سفید پوشیده شده است در قسمت شمالی گرمخانه خزینه گرم وسرد قرار دارد.خزینه بزرگتر دارای آب گرم بود و بوسیله دو پله دسترسی به آن امکان پذیر می شده است کف گرمخانه دو ردیف کانال وجود دارد که یکی از آنها محل عبور گرمای تون بوده و گرمای محیط حمام را تأمین می نموده است و کانال دیگر کانال آب برگشتی ناشی از شستشو و پاشوره های حوض است.

حمام زنانه

در شمال حمام مردانه بخش زنانه قرار دارد که هفت پله از سطح کوچه پایین تر است .سر درورودی آن ساده و بدون تزیین است.در ورودی آن کوچک است.بینه (حمام سرد ) به شکل گنبدی شش ضلعی است،که در وسط آن نور گیر کوچکی وجود دارد .فضای داخل گنبد با طرح های هندسی ساده گچ بری شده است .این اضلاع که طاق نما هایی را بوجود آورده ,جای رخت کن است. در وسط بینه حوض سنگی هشت ضلعی تعبیه شده که درست شبیه ساختمان حمام سرد است یعنی دو ضلع بزرگ و شش ضلع کوچکتر است،و بر خلاف بینه مردانه فاقد ستون است .پس از عبور از میان در، گرمخانه با دو ستون سنگی بزرگ دیده میشود. بر خلاف حمام مردانه که شمالی جنوبی است، مستطیلی است که اضلاع بزرگتر آن جهت شرقی غربی دارد.حمام گرم از دوقسمت تشکیل شده ،یکی صحن اصلی و یکی حاشیه صحن که عرض مستطیل شکل آن بین دوستون واقع است .کف حمام با سنگهای خاکستری مفروش گردیده بدنه گرمخانه با ساروج اندودشده است .که هم اکنون در بخش حمام زنانه سنت حنابندان به نمایش گذاشته شده ،که بیش از۲۰ پیکره با لباسهای محلی وجود دارد.

با تفکیک دو بخش زنانه و مردانه و تزئین آنها با ماکتهای مجزا، در بخش مردانه مراسم شستشو به نمایش گذاشته شده و در بخش زنانه مراسم حنابندان یک عروس به تصویرکشیده شده‌است.

يکي از جذابيتهاي ديدني اين حمام سيستم گرمايشي آن است که اين سيستم به طور کامل از طريق شيشه کاري در معرض ديد بازديد کنندگان قرار گرفته است.