شهر نهاوند از بهترین نمونه‌های پربار فرهنگ و تمدن ایران است. موقعیت جغرافیایی مناسب و دارا بودن خصوصیات برجسته طبیعی، باعث شکل‌گیری تاریخی کهن در این منطقه شده است. با سفر به این شهر، ضمن لذت بردن از آب و هوا و مناظر زیبای طبیعی، می‌توانید از جاذبه‌های کهن و باستانی نیز دیدن کنید.

در این جا به معرفی برجسته‌ترین جاهای دیدنی نهاوند و جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این شهر می‌پردازیم . برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌های این منطقه، با ما همراه شوید.

شهر نهاوند از تاریخی‌ترین شهرهای غربی ایران، در جنوب استان همدان است . نام این شهر باستانی به دفعات در کتاب‌های تاریخی ذکر شده است. این شهر با جمعیتی نزدیک به ۷۷ هزار نفر، سومین شهر پرجمعیت این استان است. بیش از ۹۵ درصد مردم نهاوند از اقوام لر و لک هستند و به زبان لری و با گویش مخصوص نهاوندی (فارسی دری) صحبت می‌کنند.

این شهر تاریخی، زمانی پایتخت یزدگرد سوم بوده است و از آن با عنوان «شهر خفته ساسانی»، یاد می‌شود. در عصر مادها این شهر را «نهاوند ماد» می‌نامیدند و سلوکیان نام ملکه خود، «لائودیسه»، را بر این شهر گذاشتند. بعدها ساسانیان نام «نیماوند» را بر این شهر گذاشتند و پس از ورود اسلام به این منطقه، از این منطقه با نام‌های «ماه دینار» و «ماه بصره» ، یاد می‌شد.

اولین تمدن در این شهر به حدود هزاره سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد. تعداد بناهای تاریخی این شهر از عدد ۲۰۰ فراتر می‌رود و نیمی از آن‌ها در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند. در اطراف تپه‌های تاریخی شهر نهاوند، ده‌ها اثر باستانی از جنس سفال، نقره و طلا کشف شده است، که هم‌اکنون در موزه لوور پاریس از آن‌ها نگهداری می‌شود.

موقعیت جغرافیایی نهاوند

نهاوند از شمال به تویسرکان، از شرق به ملایر، از غرب به کنگاور، از جنوب غربی به نورآباد و از جنوب شرقی به بروجرد می‌رسد. استان لرستان همسایه جنوبی و استان کرمانشاه،‌ همسایه شمال غربی این شهرستان هستند. اقلیم این شهرستان سردسیر است و تابستان هایی خنک و زمستان هایی سرد دارد.

این شهر کهن، در میان رشته کوه زاگرس محصور است و در اطراف این شهر زیبا، کوهستان‌های بلند با قله‌های سر به فلک کشیده و آبشارهای زیبا خودنمایی می‌کنند. رودخانه‌های اطراف دشت نهاوند و ارتفاعات پیرامون آن، پس از ورود به این منطقه به رودخانه گاماسیاب می‌پیوندند. جغرافیای این منطقه به دو بخش کوهستان و دشت، تقسیم شده است.

جاذبه های تاریخی و گردشگری نهاوند

جاذبه‌های تاریخی نهاوند حاصل سالیان دراز حضور تمدن در این شهر است. بناهای قدیمی با معماری‌های متفاوت از دوره‌های مختلف تاریخی، در این شهر به چشم می‌خورند. عمر قدیمی‌ترین آثار مکشوفه در این شهر، به بیش از ۵۰۰۰ سال می‌رسد. در این قسمت به معرفی معروف‌ترین این جاذبه‌ها می‌پردازیم.

حمام حاج آقا تراب

حمام حاج آقا تراب یا گرمابه دو قلو، در سال ۱۲۳۰، در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده و معماری این اثر نمونه‌ای تمام عیار از هنر ایرانی-اسلامی است. این اثر در دی ماه سال ۱۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران، به ثبت رسید. در معماری این بنا کاشی‌کاری‌هایی با تصاویری از داستان‌های شاهنامه و افسانه‌های کهن ایرانی و سنگ‌های تزئینی مرمر و آهک سفید با اشعار زیبا و نقش و نگارهای سنتی به چشم می‌خورند.

این حمام بخش‌های زنانه، مردانه، سردینه و گرمینه بزرگ و کوچک دارد. میرزا محمدنقی از خوانین و بزرگان شهر نهاوند، این بنا را ساخته؛ اما این حمام با نام فرزندش، آقا تراب، معروف شده است.

خانه شهید قدوسی

خانه تاریخی شهید ایت الله قدوسی یکی از جاهای دیدنی نهاوند و بناهای تاریخی این شهر است. این بنای کهن در جوار مسجد قدیمی شهر قرار دارد. نقش و نگارهای زیبا، پنجره‌های با شیشه‌های رنگی و کمانی، تزیینات حصیری، آجری و برجسته و کفپوش‌های قلوه سنگی، از برجستگی‌های معماری این بنا در خانه و حیاط هستند.

این بنای تاریخی با ارزش معماری بالا، در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. آیت الله علی قدوسی از علمای برجسته پیش از انقلاب در نهاوند بود که با پیروزی انقلاب اسلامی با حکم امام راحل به اولین دادستان کشور منصوب شد و در سال ۱۳۶۰ به شهادت رسید.

مسجد جامع نهاوند

مسجد جامع نهاوند در ضلع شمالی میدان قیصریه این شهر و در جوار بازار تاریخی شهر قرار دارد و هنوز هم نمازهای روزانه و مراسم مذهبی شهر در آن برگزار می‌شود. مسجد نهاوند قدیمی‌ترین مسجد در استان همدان است و ۹۰۰ سال قدمت دارد. قدمت این مسجد به دوره سلجوقیان باز می‌شود.

ارتفاع این مسجد از سطح خیابان‌های اطراف آن بالاتر است و سه ورودی از سمت بازار قدیمی و میدان قیصریه دارد. معماری این بنا بسیار ساده و با آجر و گچ و خاک، ساخته شده است. کتیبه سنگی کوچکی این مسجد را زینت می‌بخشد و بالای قوس محراب در مسجد، لوحه سنگی کوچکی به تاریخ مرمت این مسجد در زمان صفویه، اشاره می‌کند.

مقبره شیخ ابوالعباس نهاوندی (درب شیخ)

شیخ ابوالعباس نهاوندی، عارف بزرگ اسلامی در نیمه دوم قرن چهارم هجری در شهر نهاوند بوده است. عبدالرحمان جامی از او با عنوان «پیر» و «مرشد» یاد کرده است و عطار نیشابوری او را «محتشم زمانه» می‌خواند. آرامگاه این عارف نامی در سال ۱۳۹۵ بازسازی شد تا امکان بازدید گردشگران از این آرامگاه، میسر شود. این مقبره در مکانی به نام درب شیخ در شهر نهاوند، قرار دارد.

معبد لائودیسه

معبد لائودیسه از بناهای منسوب به سلوکیان است و آثار دقیقی از مکان اصلی این معبد، وجود ندارد. نشانه‌هایی در تپه مرکزی شهر و محلی به نام تپه دوخواهران، بیشترین احتمال وقوع این معبد هستند. این معبد به دستور پادشاه سلوکی برای ملکه لائودیسه (خواهرش) بنا شد.

در حفاری‌های سال ۱۳۲۲ در این منطقه، کتیبه‌ای به خط یونانی و چهار مجسمه کوچک برنزی کشف شد که احتمال می‌رود یکی از این مجسمه‌ها، تندیس لائودیسه باشد و اکنون در موزه ایران باستان از آن‌ها، نگهداری می‌شود. این معبد در سال ۱۳۲۷ به‌عنوان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. قلعه‌ یزدگرد نیز‌ در جوار معبد لائودیسه‌ قرار دارد و قدمت آن در حدود ۶۰۰ سال بعد از ساخت معبد لائودیسه است. سبک‌ معماری‌ این قلعه کاملاً ایرانی‌ و سنتی‌ و متفاوت با معبد است.

بام نهاوند

بام نهاوند یا تپه ابوذر یکی از ظرفیت‌های کم‌نظیر شهرستان نهاوند است که در کمتر منطقه‌ای در کشور وجود دارد، این مکان تفریحی با مساحت بیش از ۹۵ هکتار در کنار منطقه فرمانداری و در کمربندی محور نهاوند به بروجرد قرار دارد و از چند منطقه دارای راه دسترسی است و قبور مطهر ۵ شهید گمنام دوران دفاع مقدس نیز در این مکان قرار دارد و دارای طبیعت بکر و منظره زیبای طبیعی است و از سویی دیگر بر فراز شهرستان نهاوند واقع شده  است .

گردشگران عزیز می توانند برای بازدید از مرکز تفریحی و سرگرمی بام نهام نهاوند، از سمت کمربندی نهاوند جاده دکل تلویزیونی و از سمت شهرک طالقانی به این منطقه توریستی زیبا بروند.

تپه باستانی بابا قاسم

این تپه تاریخی در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی نهاوند، ارزش فراوانی در میان آثار باستانی این منطقه دارد؛ اما متاسفانه در طول زمان آسیب زیادی به آن وارد شده است. قدمت این اثر به زمان اشکانیان می‌رسد و در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. مسیر دسترسی به این تپه، از جاده فرعی نهاوند به روستای قاسم آباد می‌گذرد. ویرانه‌های قلعه اشکانیان بر فراز این تپه در حوالی روستای بابا قاسم، نشان‌دهنده شکوه و عظمت مردم این دیار در زمان‌های باستان است. این منطقه با نام «قلعه سمسام گبری» نیز شناخته می‌شود.

پل زرامین

پل زرامین یا پل پیل لاغه، در روستایی قدیمی و بسیار زیبا با ظرفیت‌های برجسته گردشگری طبیعی قرار گرفته است. قدمت این پل به زمان قاجار برمی‌گردد و روی یکی از مسیرهای منشعب از رودخانه گاماسیاب، احداث شده است. این پل جنس آجری دارد و در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

در بازدید از این پل می‌توانید، ‌در طبیعت زیبای اطراف قدم بزنید و از زیبایی‌ها و سرسبزی پهنه اطراف پل، بهره‌مند شوید. حوالی این منطقه فضایی بسیار مناسب برای اتراق کردن و پیک‌نیک یک روزه دارد؛ همچنین می‌توانید از سرآب گاماسیاب در نزدیکی این پل نیز،‌ دیدن کنید.

تپه و دهکده گیان

تپه گیان در ۱۹ کیلومتری جنوب غربی نهاوند و دو کیلومتری سرآب گیان قرار دارد. با کاوش‌های باستان‌شناسی و پژوهش‌های مورخان، قدمت این تپه در حدود ۳۷ قرن پیش از میلاد مسیح، تخمین زده شد. بنا بر نظریه آن‌ها، بین ۵۵۰۰ تا ۵۷۰۰ سال پیش در این تپه، تمدنی نزدیک به تمدن بین النهرین، وجود داشته است و ساکنان این منطقه، بومیان قدیمی ایران بود‌اند؛ ولی بعدها با ورود ساکنان جدید،  تمدنی درخشان شکل گرفته است.

تپه گیان

این تپه و دهکده تاریخی به‌دلیل قدمت باستانی‌اش و وجود قبرستانی تاریخی در آن، شهرت جهانی دارد. در کاوش‌های باستانی انجام شده در این منطقه در سال ۱۳۱۰ توسط باستان‌شناس فرانسوی که تا عمق ۱۹ متر از زمین را حفاری کردند، به پنج طبقه متفاوت تمدنی رسیدند. آثار ارزشمندی در این اکتشاف‌ها پیدا شد که امروزه از آن‌ها در موزه‌های لوور پاریس و ایران باستان نگهداری می‌شود.

در هرکدام از این طبقات، در عمق‌های مختلف، آثاری با مشخصات متفاوت وجود داشتند که هریک از آن‌ها معرف دوره تاریخی خاصی بودند. آثار کشف‌شده این تپه، از تمدنی بین ۳۱۰۰ تا ۵۷۰۰ سال پیش از میلاد خبر می‌دهد که نشان‌دهنده وسعت تاریخی این تپه است.

موزه های نهاوند

درشهر نهاوند دو موزه برجسته برای بازدید گردشگران وجود دارد. موزه‌های مردم شناسی و شهدا، نمایانگر تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم و آیین‌های این دیار هستند. بازدید از این موزه‌ها برای علاقه‌مندان تمدن کهن نهاوند، خالی از لطف نیست.

جاذبه های طبیعی نهاوند

سرآب گیان

شهرستان نهاوند به‌دلیل قرار گرفتن در جوار کوه‌های زاگرس و یخچال‌های طبیعی، سرآب‌های پر آب و متعددی دارد که باعث سرسبزی و بافت پر درخت و جنگلی نیز، شده‌اند. روستاهای اطراف نهاوند نیز از این سرسبزی و زیبایی بی‌نصیب نمانده‌اند. گردشگران زیادی در طول سال، ‌برای فرار از گرمای تابستانی نقاط دیگر کشور، به نهاوند سفر می‌کنند و از خنکی مطبوع ییلاق‌های آن لذت می‌برند. در این قسمت به معرفی معروف‌ترین سرآب‌ها و روستاهای سرسبز در نهاوند می‌پردازیم.

سرآب گیان نهاوند،‌ از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی و گردشگری در استان همدان است. این سر‌آب در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی نهاوند، در دامنه کوه گرین از رشته کوه زاگرس قرار دارد. اطراف این منطقه را جنگل‌های سرسبز با وسعتی بیش از ۱۰۰ هکتار ‌پوشانده‌اند. زیبایی‌های بکر این گستره در فصل‌های پاییز و بهار را نمی‌توان وصف کرد. آب آشامیدنی و مورد نیاز کشاوزی روستاهای اطراف، ‌از این سرآب تامین می‌شود و مازاد آن به رودخانه گاماسیاب می‌ریزد.

بافت اطراف این سرآب تاریخی است و تپه باستانی گیان، در نزدیکی آن قرار دارد. پوشش درختان کهنسال بلوط، چنار، بید، گردو و همین طور درختان پر میوه مانند، آلوچه، انجیر، گلابی و گوجه وحشی، این منطقه را با عنوان جاذبه برجسته طبیعی و گردشگری مطرح می‌کند.

قدمت این درختان به بیش از ۳۰۰ سال می‌رسد و دلیل سرسبزی انبوه این منطقه و جنگل‌ها،‌ بافت آهکی خاک منطقه است که آب زیادی جذب می‌کند و چشمه‌های فراوان از آن می‌جوشند. دمای آب این سرآب در حدود مثبت پنج درجه سانتی‌گراد است که خنکی مطبوع تابستانی آن،‌ مسافران را جذب می‌کند. تپه باستانی گیان در فاصله دو کیلومتری از این سرآب، قرار گرفته است.

در نزدیکی سرآب گیان و بالای چشمه‌ها، غار طبیعی وجود دارد. اگر برای گشت‌وگذار و تفرج در منطقه زمان بیشتری دارید،‌ می‌توانید به دیدن این غار طبیعی بروید یا در انتهای سرآب، در دامنه‌های کوه گاچال، کوهنوردی کنید. پیمودن قسمت‌های جنگلی و بازدید از سرآب،‌ بیش از یک ساعت طول نمی‌کشد.

سرآب گاماسیاب

سرآب گاماسیاب از پر آب‌ترین سرآب‌های نهاوند و زاگرس است که از دره‌های شمالی کوه گروین، سرچشمه می‌گیرد. رودخانه گاماساب ز همین سرآب تغذیه می‌شود. این سرآب در مسیر خود در شهرستان نهاوند آب شرب منطقه را تامین می‌کند. در بالای چشمه‌هها غار طبیعی وجود دارد و محیط جنگلی و سرسبز اطراف گاماسیاب،‌بسیار زیبا و مناسب برای گشت‌وگذار است.

در مسیر این سرآب حوضچه‌های پرورش ماهی و نیروگاه برق آبی احداث شده است. جاذبه های فراوان و طبیعت بکر اطراف سرآب گاماسیاب، این منطقه را به یکی از برجسته‌ترین نقاط گردشگری استان،‌تبدیل کرده است. این سرآب از سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار طبیعی –ملی ایران، قرار دارد.

سرآب فارسبان

گردشگران زیادی در طول سال برای بازدید از سرآب فارسبان، به نهاوند سفر می‌کنند. این سرآب در ۳۲ کیلومتری غرب نهاوند قرار دارد. فضایی کوهستانی، درختان انبوه و طبیعت سرسبز با چشمه‌های خروشان، زیبایی‌های ییلاق اطراف سرآب فارسبان را صدچندان می‌کنند.

این سرآب در دامنه کوه‌های زاگرس در روستایی مرتفع با همین نام قرار گرفته است. درخت تنومند گردو با قطر بیش از پنج متر و بیش از ۶۰۰ سال قدمت،‌ گستره‌ای در حدود ۷۰۰ متر را در سرآب فارسبان، ‌زیر پوشش خود می‌گیرد. این درخت ویژگی برجسته سرآب فارسبان است و سالانه چندین تن گردو تولید می‌کند. در اطراف این درخت نیز، درختان گردوی دیگر با متوسط عمر ۱۰۰ تا ۵۰۰ سال، وجود دارند.

سرآب ملوسان

در ۱۷ کیلومتری شمال غربی شهر نهاوند، روستای گوشه سعد وقاص قرار دارد که ورودی منطقه ییلاقی ملوسان، از جاده فرعی روبه‌روی این روستا آغاز می‌شود. بعد از طی ۱۰ کیلومتر دیگر در این جاده فرعی، به ییلاق زیبا و سرآب ملوسان می‌رسید.

این سرآب به‌دلیل نزدیکی به روستایی با همین نام، ملوسان نام‌گذاری شده است. گونه‌های مختلف قوچ و میش در این منطقه حفاظت شده زندگی می‌کنند. ییلاق ملوسان در جوار سرآب زیبای آن، شامل دشت وسیع و غارهای طبیعی است. آب مورد نیاز کشاورزی منطقه، از همین سرآب تامین می‌شود. اگر در اوایل اردیبهشت ماه به این منطقه سفر کنید، دشتی از لاله‌های واژگون در دل کوهستان، خواهید دید.

تابستان در طبیعت رنگارنگ این منطقه، می‌توانید ساعت‌های زیادی را به پیاده‌روی و لذت از آب و هوای خنک این منطقه بپردازید. اگر به کوهنوردی علاقه دارید، کوه‌های هم‌جوار سرآب ملوسان، برای صعود، موقعیت مناسبی دارند، با کمک راهنما می‌توانید از کوهنوردی در این منطقه بکر بسیار لذت ببرید.

سرآب کنگاور کهنه

سرآب کنگاور کهنه در نزدیکی روستایی به همین نام در ۴۵ کیلومتری غرب نهاوند قرار دارد. این سرآب در میان دره‌های کوه گرو قرار گرفته است. درخت چنار کهنسال ابتدای سرآب،‌ بیش از ۴۰۰ سال عمر دارد. اطراف این سرآب را درختان چنار و بید و سرو، پوشانده‌اند.

این مکان موقعیت بسیار مناسبی برای پیک‌نیک و تفریح یک روزه گردشگران و ساکنان مناطق اطراف است و مردم خون‌گرم و اصیل روستای کنگاور کهنه، پذیرای مسافران هستند. گستره زمین‌های کشاورزی این روستا، مناظر دیدنی این منطقه را دوچندان می‌کنند.

روستاهای اطراف نهاوند

روستاهای اطراف نهاوند از بهترین نقاط گردشگری طبیعی این شهر هستند. در طول سالیان اخیر، با گسترش صنعت اکوتوریسم در نهاوند، این روستاها به جاذبه‌هایی پرطرفدار در بین مسافران تبدیل شده‌اند.

روستای «ملوسان» به‌دلیل کوه‌های بلند و چشمه های فراوان در اطرافش، زیبایی‌های منحصر به فردی دارد که باعث بازدید گردشگران زیادی در طول سال می‌شود. این منطقه شکار ممنوع است و گونه‌های زیبا و کمیابی از قوچ و میش دارد.

روستای «وراینه» از دیگر نقاط خوش آب و هوا و زیبای نهاوند است که سالانه کوهنوردان و طبیعت‌گردان زیادی را جذب می‌کند. غار گاماسیاب در پنج کیلومتری این روستا با قدمت دوران قاجار و کتیبه‌ای که توسط ناصرالدین شاه بر سر در آن نصب شده است، در طول سال بازدیدکنندگان زیادی دارد. هنوز انتهای این غار پیدا نشده است. روستای «بیان» نیز با طبیعتی زیبا و مثال زدنی، از دیگر نقاط مناسب برای گشت‌وگذار و تفرج در نهاوند است. روستاهای «سهران» و «دره ابراهیم» نیز مناظری بکر و سرسبز دارند.

سوغات نهاوند

شهر نهاوند شیرینی‌ها، غذاها و خوراکی‌های متنوع و خوش‌مزه‌ای دارد که از بهترین سوغات‌های این شهر هستند. گز آردی نهاوند بسیار باکیفیت و محبوب است و با گزهای معروف اصفهان رقابت می‌کند. لواشک‌های نهاوند نیز، طرفداران زیادی دارند. حلوای گردویی سوغات دیگر این شهر و بسیار خوش‌طعم و مقوی است. خمیر صنل، سوغات اختصاصی شهر نهاوند است و در هیچ شهر دیگری نمونه آن را پیدا نخواهید کرد.

خمیر صنل، سوغات اختصاصی شهر نهاوند است و در هیچ شهر دیگری نمونه آن را پیدا نخواهید کرد. این شیرینی گرم، کاملاً بومی و سنتی است و دستور تهیه آن نسل به نسل در نهاوند باقی مانده است. در تهیه این شیرینی از ادویه‌هایی مانند زنجبیل، جوز و دارچین، استفاده می‌شود. کلوا نوعی کلوچه نهاوندی است که در جشن ها و اعیاد، به‌خصوص عید نوروز، پخته می‌شود.

در کنار خوراکی‌های محلی نهاوند، صنایع دستی این شهر نیز، شناخته شده است. سفال‌کاری در شهر نهاوند، مانند دیگر مناطق استان همدان، پررونق است. امروزه نقاشی روی سفال‌ها با انواع مختلف نقاشی زیر لعابی، نقاشی روی بدنه لعابی و آب طلا، بر جذابیت‌های محصولات سفالی این منطقه، افزوده‌اند.

فرش دستباف نهاوند امروزه جایگاهی ویژه در این صنعت دارد. هنر گلیم‌بافی در مناطق عشایرنشین ایران، رواج دارد. در نهاوند نیز نمونه هایی زیبا از گلیم های اسلیمی، گل سبدی، خرچنگی و گل لاله را می‌توانید به‌عنوان سوغات، تهیه کنید .

بهترین زمان سفر به نهاوند

شهر نهاوند با آب و هوای لطیف و پاکیزه، مکانی بسیار مناسب برای لذت بردن ازطبیعت در بهار و تابستان است. این منطقه سردسیر تابستان‌های معتدل و مطلوبی دارد و به‌دلیل پوشش سرسبز نواحی اطراف، فصل‌ تابستان بهترین زمان برای لذت بردن از این پهنه سرسبز است. بهترین زمان سفر به نهاوند، از اوایل بهار تا شروع فصل پاییز است چون از ابتدای فصل بهار به‌تدریج، آب و هوای نهاوند برای گشت‌وگذار مناسب می‌شود.