به گزارش سایت گرو، آداب‌ورسوم طولانی‌ترین شب سال همواره از گذشته‌های دور در جای‌جای ایران‌زمین مرسوم بوده و آئین‌های ویژه آن نیز توسط مردم هر شهر و دیاری به شکل‌های مختلف برگزار می‌شود، در شهرستان نهاوند نیز مردم این دیار شب چله یا همان شب یلدا را با آداب‌ورسوم‌های مختلف برگزار می‌کنند.

 جشن‌های شب یلدا و آیین‌هایی که در این شب برگزار می‌شود یک سنت باستانی است که مردم شهر تاریخی نهاوند همواره برای این سنت‌ها احترام خاصی قائل بودند و از چند روز قبل خود را برای برگزاری مراسم شب چله آماده می‌کنند.

شب یلدا که مردم این خطه در گویش خود به آن ” شو چله ” می‌گویند به همراه آداب‌ورسوم ویژه‌ای اجرا می‌شود که از گذشته‌های دور نسل به نسل انتقال‌یافته است و در آن احترام به بزرگ‌ترها به‌ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در شب یلدا اهمیت ویژه‌ای دارد.

در نهاوند کدبانوی خانه خوراکی‌های یلدا را از اوایل پائیز آماده می‌کند که میوه‌هایی مانند به، هندوانه، خربزه، سنجد، گردو، کشمش، بادام، نخود و شاهدانه از مهم‌ترین خوراکی‌های مردم نهاوند در این شب است.

مادران خانواده ها نزدیکی‌های شب چله مقداری گندم هم در آب‌پنیر می‌ریزند تا متورم شود که به آن گندم شیر یا به قول نهاوندی‌ها "گنم شیر " می‌گویند و آن را با شاهدانه و تخمه هندوانه و خربزه همراه با سیاه‌دانه و کنجد مخلوط می‌کنند سپس آن را در ظرفی می‌ریزند و حرارت می‌دهند تا به قول نهاوندی‌ها بو بخورد و برشته شود. پس از بو خوردن آن‌ها را بامغز گردو و بادام و کشمش که قبلاً آماده کرده‌اند مخلوط کرده در کیسه‌ای می‌ریزند و برای شب چله می‌گذارند.

در شب‌های سرد زمستان و در زیر کرسی‌های گرم اجرای چنین مراسمی دارای جاذبه‌ای خاص بود و زن‌های باسلیقه از چند روز قبل مقدمات این شب را فراهم می‌کردند.

کدبانوهای نهاوندی معمولاً گندم و شاهدانه "گنم شونه " را برشته می‌کردند و تخم هندوانه و کدو را  بو می‌دادند و در هنگام برشته نمودن معمولاً مادر خانواده می‌گفت:

 توه کله و داره...هرکه داره بیاره

 " تابه آماده تفت دادن است؛ هر که هر چی دارد بیاورد "

و با این بیت اطرافیان را دعوت می‌کردند تا خوراکی‌های خود را بیاورند تا با کمک یکدیگر آن‌ها را آماده کنند.

اول شب چله، وقتی‌که تمام اهل خانه دورهم جمع می‌شوند، کدبانوی خانه کشمش، مویز، هندوانه، تخمه خربزه و هندوانه که به این‌ها آجیل شب چله می‌گویند را در وسط اتاق یا روی کرسی قرار می‌دهد– تا همه از آن بخورند.

وسایل پذیرایی در شب یلدا بر روی کرسی چیده می‌شد و فامیل‌ها در گرد آن می‌نشستند و به داستان‌ها و سخنان آموزنده بزرگان گوش فرا می‌دادند.

یلدا فرصتی است برای دیدارها وقتی کشاکش روزگار تو را از دیدار آنان که به چشمان تو نیازمندند بازمی‌دارد، آتش گرم و کرسی‌خانه مادربزرگ ما را به گرد خویش آورده و گرمایش را با ما تقسیم می‌کند تا در زمستان سرد درراه،  به یاد چون امشبی همیشه گرم، گرم بمانیم.

یکی دیگر از رسوم این شب در نهاوند فرستادن شب چله ای است که برای عروس عقد کرده می‌فرستند به‌این‌ترتیب که دختری را که عقد کرده‌اند و هنوز به خانه بخت نبرده‌اند، خانواده شوهر وظیفه‌دارند برایش شب چله بفرستند.

 برای عروس از میوه و هر چه که از قوه مالی‌شان برآید می فرستند؛ اما برای عروس تخمه هندوانه و خربزه که خودشان درست کرده‌اند نمی‌فرستند بلکه آجیل شور می‌فرستند به‌اضافه مرغ و ماهی و یک قواره پارچه.

در این شب، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها با شاهنامه‌خوانی، تفأل به دیوان حافظ و قصه‌گویی و روایت کردن داستان‌های طولانی از اسطوره‌های باستان، میهمانان خود را سرگرم می‌کنند و داستان‌سرایی و متلگویی از دیگر آدابی است که در شب یلدا زینت‌بخش محافل گرم مردم این دیار بوده و از محبوبیت ویژه‌ای نیز نزد مردم برخوردار است.

این‌ها را روی سینی و اگر زیاد باشد توی "خوانچه " می‌گذارند؛ و با شیرینی به خانه عروس می‌فرستند عروس هم در عوض چیزی مانند پیراهن، پارچه یا جوراب همراه با یک جعبه شیرینی برای داماد می‌فرستد.

بنا به سنت دیرینه، اغلب خانواده‌های نهاوندی شب یلدا را در کنار بزرگان طایفه به‌ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود سپری می‌کنند.

یکی از سنت‌های دیرینه مردم این دیار در شب یلدا مراسم به‌اصطلاح نهاوندی‌ها " شال دورکی " است که به معنی رفتن به پشت‌بام منازل و طلب کردن تنقلات شب یلدا است که به این شکل بوده که پسران کوچک و نوجوان شب یلدا بر پشت‌بام خانه‌ها می‌رفتند و کیسه‌ای را به همراه طنابی از سوراخ دودکش خانه‌ها به داخل آویزان می‌کرده‌اند و در این هنگام صاحب‌خانه نیز به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را در ظرف آنان می‌ریزد.

مردم نهاوند عقیده دارند که باید در شب چله چراغ خانه‌های خود را تا صبح روشن نگه‌دارند چون معتقد بودند روشن ماندن خانه در اولین لحظات آغاز زمستان بسیار مبارک است.

گزارش مهدی سهرابی

انتهای پیام/